Do końca XV w. sieć osad nieco się zagęściła, nawet pomimo znacznych zniszczeń w okresie wojen husyckich (lata 20.-40.) i wojny o tron czeski pomiędzy królami Jerzym z Podiebradów i Maciejem Korwinem. Jednak w porównaniu z innymi rejonami Śląska, nawet tak niedalekimi jak Kotlina Kamiennogórska, Karkonosze znalazły się właściwie poza obszarem intensywnych działań bojowych. Ludność nękały raczej głód i zarazy.
O tym, że było tu dość spokojnie, świadczy wzmianka, iż w 1432 r. w Miszkowicach osiedliła się grupa husytów przybyłych z Czech.
Od drugiej połowy XIII w. Karkonosze znajdowały się w obrębie dwóch posiadłości: na wschód od przełęczy Okraj władali cystersi z Krzeszowa, a na zachód joannici z Cieplic Śląskich, po których w 1381 r. dobra przejął jeden z możniejszych rycerzy dworu książęcego – von Schaffgotsch, protoplasta bardzo potem rozgałęzionego i bogatego rodu śląskiej arystokracji. Rezydował wówczas na zamku Chojnik, wzniesionym jeszcze w końcu XIII w. przez księcia świdnickiego Bolka I Surowego i przebudowanym w latach 1353-1364 przez księcia Bolka II na potężną warownię. Do von Schaffgotscha należały też Kowary, stanowiące już wówczas znaczny ośrodek górniczo-hutniczy.
I właśnie z Kowarami, a raczej z tamtejszym górnictwem wiąże się następna fala kolonizacji. W okolicy miasta zakładano nowe osady i wsie związane z poszukiwaniem, wydobyciem i przeróbką rud żelaza.
Tak było z wzmiankowanymi w 1395 r. Jarkowicami i Klatką czy wspomnianym w 1418 r. Podgórzem, które stało się potem głównym rejonem górniczym Kowar.
Nie oznacza to oczywiście, że tylko von Schaffgotschowie kolonizowali te okolice. W 1378 r. wspomniano istniejące już wsie: Niedamirów i Opawę, które do 1399 r. były własnością von Seidlitza, przedstawiciela innego znanego śląskiego rodu rycerskiego, a potem przeszły na własność cystersów krzeszowskich, natomiast wzmiankowany w tym samym roku Szczepanów od początku był wsią klasztorną.
Do końca XV w. powstawały nowe wsie u podnóża głównego grzbietu Karkonoszy: Krzaczyna (1427 r.), Przesieka (1387 r.) i Szklarska Poręba Dolna (1366 r.). Krzaczyna była niewielką posiadłością prywatną, jej właściciele często się zmieniali, natomiast Przesieka i Szklarska Poręba leżały na ziemi Schaffgotschów, chociaż w wypadku tej drugiej istnieją przypuszczenia, że mogli ją założyć jeszcze joannici.
O ile pierwsze wsie miały typowy charakter osad rolniczych, to następne z reguły powstawały już jako bardziej wyspecjalizowane. Dotyczy to przede wszystkim osad w dolinie Kamiennej i jej odgałęzieniach, a więc Piechowic i Szklarskiej Poręby, których powstanie wiązało się z hutnictwem szkła. W Cichej Dolinie u stóp Grzybowca podobno już w końcu XIII w. istniała (bodaj najstarsza na Śląsku) huta szkła, której ślady potwierdziły badania terenowe prowadzone między innymi w latach 1894, 1957 i później, chociaż na ich podstawie nie można datować ściśle czasu jej powstania. Bezsporne jest natomiast istnienie huty w XIV XV w., ponieważ potwierdzają ją dokumenty z tego okresu. Także w Szklarskiej Porębie Dolnej, prawdopodobnie w połowie XIV w., powstała huta szkła. Ją z kolei poświadcza dokument z 1366 r. Szklarstwo rozwijało się również, może nawet intensywniej, po czeskiej stronie. Hutę w Vysoke nad Jizerou wzmiankowano już w 1377 r., a następne powstawały w XV i XVI w.: Rokytnice nad Jizerou (1562 r.), Ryżoviśte (około 1680 r.). Z Czech też wywodzili się najlepsi szklarze, działający potem całymi rodami na Śląsku.
Ten pierwszy okres zasiedlania Karkonoszy trwał do początków XVII w., a więc do wybuchu wojny trzydziestoletniej (1618-1648).